Saya Abu Nuha Nuwairah, Perunding Pewarisan Wasiyyah Shoppe Berhad sejak tahun 2022. Saya juga merupakan lepasan syariah daripada Universiti Islam Imam Muhammad ibn Saud, Riyadh. Insya Allah, saya boleh bantu tuan puan berkaitan dengan pewarisan.
Isi Kandungan
Pengenalan
Perancangan harta secara hibah adalah antara kaedah yang sering digunakan oleh umat Islam untuk memastikan harta dapat diagihkan semasa hidup secara sah dan patuh syarak. Namun, terdapat beberapa persoalan yang sering timbul berkaitan dengan penerima hibah yang bukan Islam serta bentuk harta tertentu seperti simpanan tetap. Artikel ini membincangkan kedua-dua isu ini dari sudut hukum syarak dan prosedur pelaksanaannya di Malaysia.
Hukum & Pelaksanaan
Dalam Islam, hibah merupakan pemberian harta secara sukarela oleh pemberi hibah (wahib) kepada penerima hibah (mawhub lahu) semasa hayatnya. Menurut hukum syarak, tiada larangan secara mutlak untuk seseorang Muslim menghibahkan hartanya kepada individu bukan Islam. Ini disokong oleh dalil umum mengenai kebaikan dan pemberian:
Firman Allah SWT:
“Allah tidak melarang kamu berbuat baik dan berlaku adil terhadap orang-orang yang tidak memerangi kamu kerana agama dan tidak mengusir kamu dari negerimu.”
(Surah al-Mumtahanah, 60:8)
Ibnu Qudamah dalam kitab al-Mughni juga menyatakan bahawa hibah kepada bukan Muslim adalah sah selagi mana ia tidak bertujuan untuk mendokong kemungkaran atau memusuhi Islam.
Cabaran Pelaksanaan Di Mahkamah Syariah
Namun, pelaksanaan hibah kepada bukan Islam menghadapi kekangan dari sudut bidang kuasa Mahkamah Syariah di Malaysia. Menurut Seksyen 61(3)(b)(xiii) Akta Mahkamah Syariah (Wilayah-Wilayah Persekutuan) 1993, Mahkamah Syariah hanya mempunyai bidang kuasa terhadap orang Islam. Maka, penerima hibah bukan Islam tidak boleh menjadi plaintif di Mahkamah Syariah.
Dalam situasi di mana waris si mati (pemberi hibah) enggan mengiktiraf hibah kepada bukan Islam:
- Penerima hibah bukan Islam tidak boleh memfailkan saman di Mahkamah Syariah.
- Namun, boleh difailkan kaveat pusaka di Pejabat Tanah untuk menghalang sebarang transaksi terhadap harta tersebut.
- Waris yang tidak bersetuju perlu menyaman penerima hibah sebagai defendan, tetapi ini menimbulkan isu bidang kuasa Mahkamah Syariah terhadap bukan Islam.
Penyelesaian alternatif:
- Jika Mahkamah enggan menerima penerima hibah bukan Islam sebagai defendan, pihak pemohon boleh memohon agar prosiding dijalankan secara ex-parte (tanpa kehadiran defendan).
- Namun, secara adilnya, penerima hibah perlu diberikan ruang untuk mengemukakan jawapan di Mahkamah, kerana dia mempunyai locus standi sebagai penerima hibah.
Selain itu, harta dalam bentuk simpanan tetap adalah boleh dihibahkan, tetapi ia tertakluk kepada syarat-syarat sah hibah:
- Pemindahan hak milik secara serta-merta (qabadh).
- Hibah tersebut tidak boleh tergantung kepada kematian (tidak seperti wasiat).
Namun, dalam konteks simpanan tetap, pemindahan hak milik sukar dilakukan tanpa campur tangan institusi kewangan.
Pelaksanaan hibah fixed deposit:
Pertama, Join Account (Either/Survivor Signatory):
Cara paling praktikal adalah dengan menukar akaun simpanan tetap kepada akaun bersama di mana mana-mana pihak boleh mengeluarkan wang.
Hibah dengan syarat ruqba boleh digunakan, iaitu jika salah seorang meninggal, baki wang menjadi milik yang masih hidup.
Kedua, kes rujukan:
Kes Jariah (JH 2010) memperakui bahawa hibah simpanan tetap sah jika pemilikan bersama telah berlaku dan qabadh disempurnakan.
Ketiga, dokumentasi yang diperlukan:
- Surat hibah yang jelas menyatakan harta dan penerima.
- Bukti qabadh, seperti penyata akaun bersama.
Jika tidak berbentuk akaun bersama, pelaksanaan sukar kerana bank memerlukan bukti pemilikan yang sah selepas kematian pemberi.
Isu Bidang Kuasa Mahkamah Syariah & Penerima Bukan Islam
Timbul persoalan, bolehkah bukan Islam menjadi defendan di Mahkamah Syariah?
- Menurut kebanyakan pandangan, Mahkamah Syariah tidak mempunyai bidang kuasa terhadap bukan Islam, sama ada sebagai plaintif atau defendan.
- Namun, dalam kes tertentu, Mahkamah Syariah mungkin membenarkan penyertaan bukan Islam secara terhad, sekiranya ia memberi kesan kepada hak mereka dalam kes tersebut.
- Penyelesaian praktikal adalah dengan memohon Mahkamah untuk mengarahkan prosiding dijalankan tanpa defendan, namun tetap memberi ruang penerima hibah bukan Islam memberikan maklum balas melalui perintah khas Mahkamah.
Penutup & Cadangan
Isu hibah kepada bukan Islam dan hibah atas simpanan tetap memerlukan kefahaman mendalam dari sudut syarak dan undang-undang. Masyarakat Islam yang ingin membuat hibah kepada bukan Islam perlu mendapatkan nasihat pakar perwarisan agar pelaksanaan hibah itu tidak menimbulkan pertikaian selepas kematian.
Sebagai cadangan:
- Hibah kepada bukan Islam sebaiknya disertakan dengan dokumen yang lengkap dan sokongan guaman.
- Hibah ke atas simpanan tetap perlu dipastikan berlaku pemindahan hak milik sebelum kematian pemberi.
Isu ini juga membuka ruang untuk perbincangan lanjut tentang keperluan memperluas bidang kuasa Mahkamah Syariah atau memperkenalkan prosedur khas untuk kes-kes lintas agama dalam hal perwarisan dan hibah.
Rujukan
- Surah al-Mumtahanah: 60:8.
- Akta Mahkamah Syariah (Wilayah-Wilayah Persekutuan) 1993.
- Al-Mughni, Ibnu Qudamah.
- Kes Jariah (JH 2010).