Saya Abu Nuha Nuwairah, Perunding Pewarisan Wasiyyah Shoppe Berhad sejak tahun 2022. Saya juga merupakan lepasan syariah daripada Universiti Islam Imam Muhammad ibn Saud, Riyadh. Insya Allah, saya boleh bantu tuan puan berkaitan dengan pewarisan harta.
Isi Kandungan
Pendahuluan
Dalam dunia perancangan harta Islam, pelbagai kaedah digunakan untuk memastikan harta dapat diagihkan kepada penerima yang dikehendaki oleh pemberi semasa hayatnya, selari dengan prinsip syariah.
Antara kaedah yang sering dibincangkan ialah penggunaan hibah melalui dokumen Surat Ikatan Amanah (SIA), atau lebih dikenali dalam konteks sivil sebagai “trust deed.”
Hibah Amanah Hartanah: Gabungan Syariah dan Sivil
Sebahagian perunding berpendapat bahawa hibah yang melibatkan hartanah mutlak boleh dilaksanakan dengan menggunakan Surat Pengisytiharan Hibah sebagai dokumen induk, manakala Surat Ikatan Amanah pula dijadikan dokumen tambahan.
Dalam kaedah ini, selepas penerima hibah menerima harta tersebut, mereka melantik semula pemberi hibah sebagai pemegang amanah untuk menguruskan harta tersebut atas nama mereka.
Namun, perlu difahami bahawa jika hanya menggunakan SIA tanpa hibah, ia lebih cenderung menjadi dokumen sivil semata-mata dan tidak tertakluk kepada bidang kuasa Mahkamah Syariah.
Implikasi Undang-Undang: Sivil vs. Syariah
Dalam kes-kes yang hanya melibatkan dokumen trust deed atau SIA tanpa pengisytiharan hibah secara syarie, Mahkamah Syariah tidak mempunyai kuasa untuk campur tangan kerana ia tertakluk sepenuhnya kepada undang-undang sivil.
Sebagai contoh, dalam konteks sivil, seorang pemegang amanah tidak boleh menarik balik amanah yang telah diberikan melainkan dengan persetujuan benefisiari. Ini bertentangan dengan konsep hibah dalam Islam di mana pemberi hibah mempunyai hak untuk menarik balik hibah sebelum berlaku qabd (penguasaan penuh) oleh penerima hibah.
Oleh itu, jika SIA digunakan tanpa merangkumi elemen hibah syarie, maka ia bukanlah dianggap sebagai hibah yang sah menurut syariah. Justeru, para penasihat syariah sering mencadangkan penggunaan dokumen hybrid yang menggabungkan elemen syariah dan sivil.
Keperluan Memastikan Rukun & Syarat Hibah
Sekiranya kaedah hibah melalui trust ini digunakan, pemberi hibah tetap perlu memastikan bahawa semua rukun dan syarat hibah menurut syarak terlaksana. Ini termasuk:
- Ijab dan qabul (akad) antara pemberi dan penerima hibah.
- Penerimaan dan penguasaan (qabd) oleh penerima hibah.
- Keizinan penuh daripada pemberi hibah tanpa paksaan.
Namun, dalam kes hibah yang tidak dilaksanakan dengan akad secara lafzi, kesahihan hibah tersebut boleh dibuktikan melalui qarinah (petunjuk) lain yang menunjukkan niat dan perlaksanaan hibah tersebut. Ini termasuk dokumen bertulis, saksi, atau tindakan nyata yang menunjukkan berlakunya hibah.
Kesimpulan
Penggunaan trust deed atau SIA dalam perancangan harta perlu diteliti dengan mendalam dari sudut syariah. SIA semata-mata tidak memadai untuk dianggap sebagai hibah menurut syarak kerana ia lebih kepada instrumen sivil. Oleh itu, bagi memastikan harta diagihkan dengan sah dan tidak menimbulkan konflik di kemudian hari, setiap rukun dan syarat hibah perlulah dipatuhi dengan jelas.
Kaedah hybrid yang menggabungkan dokumen syariah seperti Surat Pengisytiharan Hibah dengan dokumen sivil seperti Surat Ikatan Amanah boleh menjadi solusi, asalkan prinsip-prinsip syariah tetap menjadi keutamaan dalam perlaksanaan hibah tersebut.